ΔΟΜΗΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ, Ο ΚΡΗΣ

Μια ψυχή που πάλλεται σε μια παλέτα γεμάτη φως

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

        Τετάρτη 9 Απριλίου 2014 (18:00-20:00)

«Το φως του Γκρέκο, όπως σωστά λέει ο Π. Πρεβελάκης, δεν είναι μια ιδιότητα της ατμόσφαιρας που δημιουργεί τις φόρμες στο χώρο… Η πηγή του δε βρίσκεται ούτε στον ήλιο, ούτε σε άλλη τεχνητή εστία παρά μέσα στην παλέτα του ζωγράφου».

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541-1614) υπήρξε ένας ασυμβίβαστος καλλιτέχνης που προσπάθησε να υποτάξει την φθαρτή ύλη στην ανωτερότητα του πνεύματος. Από την Κρήτη όπου γεννήθηκε, ταξίδεψε στην Ιταλία (Βενετία, Πάρμα, Φλωρεντία, Ρώμη) κι εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου αρχίζει να χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο «Ελ Γκρέκο», με το οποίο θα γίνει γνωστός σε όλον τον κόσμο. Το έργο του επηρέασε έντονα τη ζωγραφική του 19^ου και 20^ου αι., από τους ιμπρεσιονιστές και τον Σεζάν έως τον Πικάσο και τον Τζάκσον Πόλοκ.

Πρόγραμμα

Με αφορμή τα 400 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου καλλιτέχνη , το Τμήμα Πολιτιστικών Θεμάτων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Θεσ/νίκης οργανώνει εκδήλωση – αφιέρωμα στο έργο του Θεοτοκόπουλου και τον απόηχο αυτού στον σύγχρονο κόσμο.

Μέσα από τη δημιουργία ταινίας μυθοπλασίας, θεατρικά και χορευτικά δρώμενα, μουσικά ταξίδια, μαθητές/τριες με την βοήθεια των καθηγητών/καθηγητριών τους συνάμα με καλλιτεχνικές ομάδες και σχήματα της πόλης επιχειρούν να προσεγγίσουν με σεβασμό και πάθος την ιδιοφυή προσωπικότητα «του Έλληνα» ζωγράφου.

Στην αφίσα το έ4ργο του: «Παιδί που ανάβει κερί», 1570-75, Νεάπολη, Museo Nationale di Capodimonte

   Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541-1614) υπήρξε ένας ασυμβίβαστος καλλιτέχνης που προσπάθησε να υποτάξει την φθαρτή ύλη στην ανωτερότητα του πνεύματος. Από την Κρήτη όπου γεννήθηκε, ταξίδεψε στην Ιταλία (Βενετία, Πάρμα, Φλωρεντία, Ρώμη) κι εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου αρχίζει να χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο «Ελ Γκρέκο». Με αυτό θα γίνει γνωστός σε όλον τον κόσμο.

   Η τέχνη του αποτελεί αμάλγαμα βυζαντινής κι ενετικής ζωγραφικής, ενώ παράλληλα ανέπτυξε τη δική του μοναδική τεχνοτροπία, μανιέρα, η οποία υπήρξε πρότυπο για όλες τις επόμενες γενιές καλλιτεχνών.

   Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε το 1541 στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα, το σημερινό Ηράκλειο Κρήτης, από γονείς ορθόδοξους και εύπορους. Πλάι στη ζωγραφική σπούδασε και τα κλασικά γράμματα. Ο Γκρέκο είναι από τους ελαχιστότατους ζωγράφους με τόσο βαθιά μόρφωση. Διάβαζε λατινικά, αρχαία ελληνικά, ιταλικά και φυσικά ισπανικά. Είχε μια βιβλιοθήκη από 130 βιβλία, τα οποία καταγράφηκαν μετά το θάνατό του.

Στον Χάνδακα χαρτογραφούσε και ζωγράφιζε εικόνες στο ύφος της μεταβυζαντινής Κρητικής Σχολής, όπου συνδυάζονται και επιρροές από την ιταλική Αναγέννηση.

   Μαθήτεψε στη Βενετία δίπλα στον Τισιανό (1566-1567) από τον οποίο διδάσκεται την αρμονική κατανομή των μορφών στο χώρο και πλουτίζει τη χρωματική του παλέτα κι ευαισθησία. Λίγα χρόνια αργότερα, βρίσκεται στη Ρώμη (1570-1577) γεγονός που μας αποκαλύπτεται από σχετική επιστολή του ζωγράφου Τζούλιο Κλόβιο, μέσα από την οποία συστήνει τον Θεοτoκόπουλο στον προστάτη του, καρδινάλιο Αλεσάντρο Φαρνέζε, περιγράφοντάς τον ως έναν «νεαρό από τον Χάνδακα, μαθητή του Τιτσιάνο» και «σπάνιο ταλέντο στη ζωγραφική».

Εκεί, δημιουργεί τη δική του σχολή, τον αποκαλούν Greco και έρχεται σε επαφή με το έργο των σύγχρονων μανιεριστών που αδιαφορούν για τη φυσικότητα του χώρου, επιμηκύνουν τα σώματα και τους προσδίδουν μια ανήσυχη στάση. Τα σώματα που ζωγραφίζει μοιάζουν με φλόγες που υψώνονται στον ουρανό, εγκαταλείποντας την υλική τους υπόσταση και αναζητώντας την πνευματική ανάταση.

   Στα πρώτα του έργα (1560-1567) ανήκουν η Κοίμηση της Θεοτόκου με επιρροές από τη βυζαντινή τεχνοτροπία, στην Ερμούπολη της Σύρου, και ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία (Μουσείο Μπενάκη).

   Ο Ευαγγελισμός, περ. 1567, ένα από τα αρχικά έργα του Ελ Γκρέκο, που φιλοτέχνησε μόλις έφθασε στην Ιταλία, ανήκει στο Πολύπτυχο της Μόδενα (Ιταλία), που αποτελείται από τρία φύλλα ζωγραφισμένα και από τις δύο όψεις, όπου το κεντρικό παραμένει σταθερό. Όταν ανοίξει, βλέπουμε τον Ευαγγελισμό.

Με παραδοσιακούς κανόνες εικονογραφίας, επιρροή που φαίνεται στα χρώματα των Βενετσιάνων και ειδικά του Τιτσιάνο, φανερώνεται η προσπάθεια του καλλιτέχνη να ανακαλύψει το δικό του ιδιαίτερο ύφος στη ζωγραφική μορφών και τοπίων.

   Ένα άλλο σημαντικό έργο της περιόδου αυτής στην Ιταλία είναι η Εκδίωξη των εμπόρων από το ναό, του 1575 (Institute of Art, Minneapolis, USA). Ο Ελ Γκρέκο ζωγράφισε τον πίνακά του απευθυνόμενος σε ανθρώπους που γνώριζαν καλά την ιστορία αυτή, προσφέροντάς του όμως μια νέα άποψη. Παρ’ ότι η σκηνή παρουσιάζει χάος και σύγχυση, χρησιμοποιεί μεγάλα τμήματα από φωτεινά χρώματα δημιουργώντας έτσι μια τάξη που κρατά σε ισορροπία την σύνθεση του πίνακα. Επίσης χρησιμοποιεί τους συμβολισμούς των χρωμάτων για να αποδώσει το νόημα και την δραματικότητα της ιστορίας. Το εσωτερικό του ναού είναι σκοτεινό και είναι ζωγραφισμένο με μουντά καφετιά χρώματα. Το ίδιο και η σάρκα και τα άκρα των εμπόρων είναι χρωματισμένα με τους ίδιους μη ελκυστικούς χρωματικούς τόνους. Έξω από τον ναό, πέρα από την αψίδα υπάρχουν κτίσματα λουσμένα στο φως που αντανακλούν το λευκό κάτω από ένα γαλάζιο ουρανό. Η καθαρότητα του φωτός και η λευκότητα των κτηρίων συμβολίζουν την αγνότητα που έρχεται σε αντίθεση με την σκοτεινότητα που επικρατεί στο εσωτερικό του ναού. Ο Χριστός είναι ντυμένος στα κόκκινα για να συμβολιστεί ο θυμός του, αλλά το φόρεμά του αντανακλά το φως που λάμπει σαν φανός μέσα στο εσωτερικό σκοτάδι.

Το 1577 ο Γκρέκο φεύγει για την Ισπανία και εγκαθίσταται στο Τολέδο παλιά αυτοκρατορική πρωτεύουσα της Ισπανίας– που εξακολουθούσε να είναι η θρησκευτική πρωτεύουσα της χώρας, όπου και παραμένει μέχρι το θάνατό του.

Στην Ισπανία δημιουργεί κάποια από τα αριστουργήματα του, όπως «Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού», μια ελαιογραφία για τον καθεδρικό ναό της πόλης, που αποτελεί φόρο τιμής στο βενετσιάνικο χρώμα και όπου συναντάται για πρώτη φορά η συνειδητή απάρνηση του βάθους στο χώρο που επέβαλε η Αναγέννηση, για να εκφραστεί η γεμάτη αγωνία πίεση του ταραγμένου πλήθους, όπου κάθε φυσιογνωμία σηματοδοτεί κι έναν χαρακτήρα. Ο Χριστός εξαϋλώνεται από το κόκκινο του χιτώνα που φωτίζεται από ένα μυστηριακό φως που εκπέμπει το ίδιο το σώμα του Ιησού.

   Ένα ακόμη έργο γεμάτο πάθος και δραματικότητα το «Μαρτύριο του Αγίου Μαυρίκιου και της Θηβαϊκής Λεγεώνας», του 1582 που ανέλαβε μετά από παραγγελία του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β΄ τον οποίο δεν ικανοποίησε με αποτέλεσμα να μην τοποθετηθεί τότε στο Εσκοριάλ, όπου βρίσκεται σήμερα στη Μοναστηριακή Εκκλησία Αγίου Λαυρεντίου. Οι 70 μάρτυρες με πρόκριτο τον Μαυρίκιο μαρτύρησαν το 297 μ.Χ. επί βασιλείας Μαξιμιανού γιατί δεν δέχτηκαν να αρνηθούν την πίστη τους. Οι στρατιώτες τους γύμνωσαν και τους άλειψαν με μέλι για να τους βασανίζουν τα έντομα. Δέκα ημέρες άντεξαν και παρέδωσαν τις ψυχές τους.

Στον πίνακα ο καλλιτέχνης αποκόβεται από τις αναγεννησιακές αρχές της προοπτικής και των αναλογιών. Οι μορφές γίνονται λιγότερο πλαστικές επιμηκύνονται, εξαϋλώνονται. Τα χρώματα που χρησιμοποιεί γίνονται όλο και πιο εκφραστικά.

   Ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του είναι «Η Ταφή του κόμη Οργκάθ» (1586-1588) που βρίσκεται στο ναό του Αγίου Θωμά. Ο Γκονζάλεθ Ρουίθ, πρίγκιπας του Οργκάθ πέθανε το 1323. Σύμφωνα με έναν θρύλο, ο κόμης κηδεύτηκε από τον Άγιο Αυγουστίνο και τον Άγιο Στέφανο (και οι δύο είχαν πεθάνει πολύ καιρό πριν) σε αναγνώριση του φιλανθρωπικού του έργου.

O πίνακας περιλαμβάνει δύο διακριτές περιοχές. Στο κάτω μέρος της σύνθεσης απεικονίζεται η κηδεία του κόμη με τους δύο αγίους να κρατούν το σώμα του, ενώ στο άνω μέρος, που συμβολίζει τον παράδεισο, η ψυχή του μεταφέρεται από έναν άγγελο, έχοντας πάρει τη μορφή ενός παιδιού.

Έχει υποστηριχθεί πως ορισμένες μορφές του πίνακα απεικονίζουν επιφανείς προσωπικότητες του Τολέδου. Ειδικότερα, μία από τις μορφές στη δεξιά πλευρά του πίνακα ταυτίζεται με τον Αντόνιο δε Κοβαρούμπιας, του οποίου την προσωπογραφία φιλοτέχνησε ο Γκρέκο το 1600.

   Διασώζονται μόλις τρεις τοπιογραφίες του Γκρέκο, οι δύο από τις οποίες απεικονίζουν το Τολέδο. Ο πίνακας Άποψη του Τολέδου (1595-99, Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης) φανερώνει την χαρακτηριστική τάση του να μην εστιάζει τόσο στην ακρίβεια της τοπιογραφίας όσο στη δραματοποίησή της. Ο Γκρέκο επέλεξε να απεικονίσει μόνο το ανατολικό τμήμα της πόλης, ενώ δεν δίστασε να τροποποιήσει τη θέση κτιρίων της, προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες του στη σύνθεση. Με δύο βασικά χρώματα, το γκρι και το πράσινο να κυριαρχούν και να αναμειγνύονται στην εικόνα, η πόλη εμφανίζεται ως ένα μαγικό και τρομακτικό τοπίο που κατοικεί βαθιά στην ψυχή του καλλιτέχνη.

   Στα έργα των τελευταίων 14 ετών του ανήκουν οι θαυμάσιες προσωπογραφίες του – καρποί της βαθιάς κατανόησης του ανθρώπου, της αξιοπρέπειας και της ευαίσθητης φύσης του –και οι ωραιότατες σειρές των Αγίων και των Αποστόλων. Ο Ορτένσιο Φίλιξ Παραβιθίνο υπήρξε φίλος του και συνέθεσε σονέτο για να τον τιμήσει μετά θάνατον «ζωή πήρε από την Κρήτη και χρωστήρες, πιο ωραία πατρίδα βρήκε στο Τολέδο, απ' όπου ξεκινά την αιωνιότητα να κατακτήσει διά του θανάτου».

Μαρία Μαγδαληνή. Είναι από τα πιο σημαντικά έργα του μεγάλου δημιουργού και χρονολογείται γύρω στα 1577 περίπου και βρίσκεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών στη Βουδαπέστη.
Η μνημειακή μορφή της Μαγδαληνής εικονίζεται σε τρία τέταρτα, και βρίσκεται σε ένα τοπίο, που δείχνει το ηλιοβασίλεμα πίσω από μία γαλάζια οροσειρά.
Ο γυμνός βράχος στα δεξιά που απαλύνεται μόνο με ένα κλαδί κισσού, υπενθυμίζει ότι η αγία έζησε για ένα διάστημα στην έρημο.
Έντονα και καθαρά τα χαρακτηριστικά της, όπως τα αισθησιακά χείλη και τα πλούσια χρυσά μαλλιά της. Είναι τυλιγμένη με ένα ύφασμα στο χρώμα της λεβάντας πάνω σε χιτώνα από άσπρη δαντέλα.
Τα μάτια της Μαγδαληνής υψώνονται στον ουρανό δίνοντας στο πρόσωπο της όψη κάποιου που περιμένει ένα όραμα. Λάμπει και ακτινοβολεί από μια εσώτερη γνώση και υπαινίσσεται πως έχει δεχθεί κάποια αποκάλυψη και ένα εσώτερο φως.
Η ‘μανιεριστική’ τοποθέτηση των χεριών, που χαρακτηρίζει το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο είναι εμφανής κι εδώ στα λεπτά δάχτυλα των χεριών της αγίας και αποτελούν αναφορά στην ταπεινοφροσύνη της.
Την παράσταση συμπληρώνουν το κρανίο και το βιβλίο, που συμβολίζουν τη σκέψη του θανάτου, ενώ το γυάλινο μυροδοχείο αναφέρεται στην ολοκληρωτική αφοσίωση της στο Λυτρωτή.

   Η Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκαλύψεως (1608-14, λάδι σε μουσαμά, 222,3 x 193 εκ., Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο.
Ο Γκρέκο δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τον πίνακα, που προοριζόταν για το νοσοκομείο Ταβέρα. Μοτίβα του έργου χρησιμοποιήθηκαν αργότερα από τον Πικάσο για τον πίνακα Δεσποινίδες της Αβινιόν.

Το θέμα είναι εμπνευσμένο από ένα απόσπασμα από την «Αποκάλυψη του Ιωάννη». Εδώ ο Άγιος Ιωάννης, που αποσύρθηκε στο νησί της Πάτμου, είδε ένα όραμα του επικείμενου τέλους του κόσμου, με τον παράδεισο και την κόλαση και το κατέγραψε. Η φιγούρα του, αριστερά, είναι γιγαντιαία και δυσανάλογη, ενώ οι μορφές των μαρτύρων, αντιμέτωπες με αυτόν και μικρότερες, σαν ένα μπαλέτο με χλωμά ονειρικά σώματα.

Ένας πίνακας τραχύς και μεταφυσικός, αποδεσμευμένος από τους κανόνες προοπτικής και αναλογίας, πρόδρομος του εξπρεσιονισμού.

   Ο «Λαοκόων» (1610-1614), Washington, National Gallery, το μοναδικό του έργο με θέμα από τη μυθολογία, που αποτελεί ένα αιώνιο ερωτηματικό για την ανθρώπινη μοίρα, θυμίζει έντονα τους Σκλάβους του Μιχαήλ Αγγέλου. Το θέμα της τιμωρίας του Τρώα ιερέα Λαοκόοντα με τους γιους του που οδηγήθηκαν στον θάνατο με τα φίδια, επειδή προειδοποίησαν τους Τρώες για το ξύλινο άλογο των Ελλήνων, ήταν συνηθισμένο στην τέχνη της Αναγέννησης, ακολουθώντας την ανακάλυψη του ελληνιστικού γλυπτού που έγινε το 1506.

Στον πίνακα του Γκρέκο, με την πόλη του Τολέδο να απλώνεται στο φόντο, τα γυμνά έχουν μια σεληνιακή λευκότητα σαν φαντάσματα. Οι μορφές έχουν γίνει με ένα παχύ γαιόχρωμο μίγμα και ορίζονται μόνον από το φως και τη σκιά, όχι από περιγράμματα. Μας δίνεται έτσι η αίσθηση ότι πάλλονται στο χώρο και τρέμουν από εσωτερική ένταση. Τα σώματα αποκτούν περιστροφική κίνηση, αρχίζοντας από τη φιγούρα αριστερά και καταλήγοντας στη στριφογυριστή φιγούρα του Λαοκόοντα, υπογραμμισμένη και τονισμένη από την καμπύλη των φιδιών.

«Το φως του Γκρέκο, όπως σωστά λέει ο Π. Πρεβελάκης, δεν είναι μια ιδιότητα της ατμόσφαιρας που δημιουργεί τις φόρμες στο χώρο… Η πηγή του δε βρίσκεται ούτε στον ήλιο, ούτε σε άλλη τεχνητή εστία παρά μέσα στην παλέτα του ζωγράφου».

Στο βιβλίο του «Ταξιδεύοντας στην Ισπανία, ο Καζαντζάκης γράφει : «Τέτοιο το φως στα έργα του Γκρέκο. Τρώει τα σώματα, αποσυνθέτει τα σύνορα κορμιού και ψυχής, τανύζει σα δοξάρι τα κορμιά – κι ας σπάσουν. Το φως του, είναι κίνηση. Κίνηση βίαιη. Δεν πηγάζει από τον ήλιο, είναι αντίθετο με το φως του ήλιου. Το φως χιμάει σαν από φεγγάρι τραγικό, ο αγέρας μερμηδίζει γιομάτος κεραυνό, οι άγγελοι κάποτε ξεσπούν κατάκορφα στον ουρανό σαν αστροβολίδες, που σπάζουν πολύχρωμες, απειλητικές, απάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων. Κι έτσι τα πρόσωπα του Γκρέκο έχουν την κερωμένη εκστατική όψη που έχουν τα φαντάσματα ή που παίρνουν οι μορφές μας σε μια μεγάλη γαλάζια αστραπή».

   Η Συναυλία των αγγέλων, (1608-1614, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα). Αυτός ο παράξενος και τόσο «μοντέρνος» πίνακας αποτελεί το ουράνιο τμήμα ενός «Ευαγγελισμού» που βρίσκεται σήμερα στις συλλογές μιας τράπεζας στη Μαδρίτη. Πρόκειται για ένα από τα τελευταία, αν όχι το τελευταίο έργο, που φιλοτέχνησε ο Γκρέκο λίγο πριν πεθάνει στο Τολέδο το 1614. Ο πίνακας είναι ημιτελής και μας διδάσκει πολλά για την τεχνική του ζωγράφου. Παρατηρούμε ότι οι άγγελοι αυτοί δεν έχουν φτερά. Πρόκειται για τα μέλη μιας ουράνιας ορχήστρας που παίζουν σύγχρονα μουσικά όργανα, όπως εκείνα που είχε δει ο ζωγράφος όσο ζούσε στη Βενετία. Τα όργανα στον πίνακα είναι μια σπινέτα (ένα είδος πιάνου), μια άρπα, ένα φλάουτο και μια βιόλα ντα γκάμπα. Ο δεύτερος άγγελος κρατάει το βιβλίο με τις νότες και δίνει το ρυθμό ψάλλοντας. Προσέξτε πόσο σωστές είναι οι χειρονομίες των μουσικών. Οι μορφές έχουν ζωγραφιστεί με γρήγορες πινελιές, ενώ οι κινήσεις και τα ιμάτια των αγγέλων κυματίζουν, γεγονός που τις κάνει να μοιάζουν με φλόγες που στροβιλίζονται. Προσέξτε τα ιριδίζοντα χρώματα που χρησιμοποιεί ο ζωγράφος: τα πορτοκαλιά μέσα στα κόκκινα και τα πράσινα, τα χρυσαφιά μέσα στα γαλάζια. Αυτά τα χρώματα που αλλάζουν, καθώς πέφτει το φως πάνω τους, οι αρχαίοι τα ονόμαζαν «μετανθούντα». Ο πίνακας μοιάζει να εμψυχώνεται από μια εσωτερική ζωή. Μπορούμε να πούμε ότι η «Συναυλία» προαγγέλλει τον Εξπρεσιονισμό.

«Επί τρεις αιώνες ήταν εντελώς άγνωστος, σαν να μην υπήρξε ποτέ», είπε ο Μαρανιόν υπενθυμίζοντας ότι μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα τον ανακάλυψαν και πάλι οι διανοούμενοι της εποχής εκείνης. «Τον τελευταίο αιώνα παρακολουθήσαμε ένα εντυπωσιακό φαινόμενο», πρόσθεσε, αφού ο Γκρέκο «έγινε ένας από τους μεγάλους ζωγράφους που επηρέασαν τη ζωγραφική του 20ού αιώνα, από τους ιμπρεσιονιστές μέχρι τον Τζάκσον Πόλοκ και τον Πικάσο, όλοι εμπνεύστηκαν από το έργο του».

Ερευνώντας την μακρά πορεία της επαναφοράς στην επικαιρότητα του έργου του Γκρέκο, ο μελετητής βρίσκεται μπροστά σε πλήθος νέων αναγνώσεων και ερμηνειών. Γι’ αυτό δεν ηχούν ως υπερβολικά και σήμερα τα λόγια του Ιούλιου Meier Graefe (ιστορικός και κριτικός της τέχνης που κατέγραψε τις εντυπώσεις του για το έργο του Γκρέκο, κατά την επίσκεψή του στην Ισπανία το 1909) «Αυτός ο Γκρέκο έχει ανακαλύψει μια περιοχή νέων δυνατοτήτων. Όλες οι γενιές μετά από αυτόν ζουν σε αυτήν την δική του περιοχή. Μεγαλύτερη είναι η διαφορά ανάμεσα σε αυτόν και τον Τισιανό, τον δάσκαλό του, παρά ανάμεσα σε αυτόν και τον Ρενουάρ ή τον Σεζάν».

   Η επιρροή του Θεοτοκόπουλου στην τέχνη θα παρουσιαστεί στην έκθεση «Ο Γκρέκο και η μοντέρνα ζωγραφική» που θα φιλοξενηθεί από τις 24 Ιουνίου μέχρι τις 5 Οκτωβρίου στο Πράδο. Στο ίδιο μουσείο θα εκτεθούν, από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούνιο, τα βιβλία της προσωπικής βιβλιοθήκης του ζωγράφου. Στο Τολέδο, για την έκθεση «Ο Γκρέκο στο Τολέδο», θα συγκεντρωθούν 80 έργα από τα μεγαλύτερα μουσεία όλου του κόσμου καθώς και πολλοί από τους πίνακες που κοσμούν τις εκκλησίες της πόλης.

Μια από τις πιο ενημερωμένες ιστοσελίδες που δημιούργησε ο Θανάσης Παπαζαχαρίας είναι η http://dominikostheotokopoulos.webnode.gr/  

1. Για την απόδοση του χώρου στον Ελ Γκρέκο και την επίδραση του στη σύγχρονη τέχνη θα μας μιλήσει η κα Ελένη Δροσοφορίδου, ιστορικός της τέχνης και εκπαιδευτικός στο καλλιτεχνικό Γυμνάσιο-Λύκειο Αμπελοκήπων
2. «η ζωγραφική δεν είναι τέχνη όπως την όρισε ο Αριστοτέλης, γιατί δεν υπάγεται σε κανόνες αλλά στην έμπνευση και τη διαίσθηση». Αντλώντας έμπνευση από το έργο και τη φυσιογνωμία του μεγάλου ζωγράφου, οι μαθητές και μαθήτριες του Καλλιτεχνικού Γ/σίου-Λυκείου Αμπελοκήπων με την καθοδήγηση της καθηγήτριας τους Ζέφης Αθανασοπούλου, δημιούργησαν μια ταινία μυθοπλασίας.
3. 3)«Η Άποψη του Τολέδο ή το Τολέδο στην καταιγίδα» άσκησε ισχυρή δύναμη πάνω στον ποιητή Ράϊνερ Μαρία Ρίλκε, όταν τον είδε στο Παρίσι τον Οκτώβριο του 1908. Το ίδιο βράδυ συγκλονισμένος γράφει στον Ροντέν: «Καταιγίδα έχει ξεσπάσει… Ένα φως σε λωρίδες πέφτει στη γη και την οργώνει, την ταράζει, την κομματιάζει… Η τρομερή πόλη ορθώνεται σε μια τελευταία κοπιαστική προσπάθεια σα να ήθελε να αντισταθεί και να αποκρούσει τη ζοφερή ατμόσφαιρα. Θα έπρεπε να έχει κανείς τέτοια όνειρα».

Η Ειρήνη Δελιδάκη, μουσειοπαιδαγωγός στο Μουσείο κινηματογράφου, θα μας παρουσιάσει μια κινηματογραφική αφήγηση του πίνακα.

1. Ο Καζαντζάκης επιλέγει τον Greco, τον οποίο αποκαλεί ‘παππού’ με όλη την αγάπη και το σέβας που απαιτεί αυτή η λέξη, για να κάνει την αναφορά του «…γιατί αυτός είναι ζυμωμένος από το ίδιο κρητικό χώμα με μένα και καλύτερα απ’ όλους τους αγωνιστές που ζουν ή που έχουν ζήσει μπορεί να με νιώσει». Θα παρακολουθήσουμε αυτοσχεδιασμούς με αφορμή την «Αναφορά στον Γκρέκο» του Ν. Καζαντζάκη από την θεατρική ομάδα ‘Μύησις’ του 4^ο ΓΕΛ Σταυρούπολης
2. 5)Ο Άσωτος γύρισε κουρασμένος, νικημένος στο γαληνό πατρικό σπίτι’ και το βράδυ, όταν ξάπλωσε στο μαλακό κρεβάτι να κοιμηθεί, άνοιξε σιγά η πόρτα και μπήκε μέσα ο μικρότερός του αδερφός. «Θέλω να φύγω, δε με χωράει πια το σπίτι του πατέρα» είπε. Κι ο αδερφός που είχε απόψε γυρίσει νικημένος, χάρηκε να τον ακούσει, αγκάλιασε τον αδερφό του κι άρχισε να του δίνει συμβουλές, τι να κάμει, κατά πού να πάει, και τον έσπρωχνε να φανεί πιο γενναίος από αυτόν, πιο περήφανος, και να μην καταδεχτεί να γυρίσει πια στον πατρικό στάβλο – έτσι έλεγε το πατρικό σπίτι. Τον προβόδισε ως την πόρτα, του ‘σφιξε το χέρι. «Ίσως να βγει τούτος πιο δυνατός από μένα και να μη γυρίσει» συλλογίστηκε. Από το ΚΗ΄ κεφάλαιο της Αναφοράς στον Γκρέκο, «Επιστροφή του Ασώτου»,
   Μουσική – Στίχοι: Δημήτρης Αποστολάκης

Ερμηνεύουν η Κασσιανή Κουτσού με τους μαθητές της από το 4^ο Γ/σιο Νεάπολης

1. Κάθε πίνακας του Θεοτοκόπουλου είναι ένα δρώμενο. Οι μορφές του δεν είναι ακίνητες, σιωπηλές, αλλά ζωντανές, νιώθουν, κινούνται στο χώρο, δεσπόζουν. Είναι δρώντα πρόσωπα σαν τους ήρωες ενός θεατρικού έργου. Με βάση το Λαοκόοντα του Θεοτοκόπουλου, φοιτητές από τη Σχολή Διαμαντόπουλου υπό την καθοδήγηση της σκηνοθέτη Έφης Δρόσου θα μας παρουσιάσουν μία θεατρική δράση σε δραματουργική επιμέλεια της θεατρολόγου Κατερίνας Διακουμοπούλου.
   1. 7)Οι 3 Κρητικοί είναι ένα σύμπλεγμα γλυπτών που έχουν στηθεί στην Πλατεία Ικάρου στο Ηράκλειο και απεικονίζουν τους Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, Βιντσέντζο Κορνάρο και Νίκο Καζαντζάκη.

Ο Θεοτοκόπουλος, όπως και ο Β. Κορνάρος, γεννήθηκαν από το ίδιο δημιουργικό πνεύμα της Κρήτης. Ο Κορνάρος με τον Ερωτόκριτο έγινε η φωνή της κρητικής λαϊκής ψυχής, ενώ ο Θεοτοκόπουλος, έγινε η αιχμή του ελληνικού πνεύματος στην Ευρώπη.

Ώρα να ακούσουμε αποσπάσματα από τον Ερωτόκριτο του Κορνάρου από το μουσικό σχήμα εν Χορδαίς.

Συνεχίζουμε με παραδοσιακή και σύγχρονη Κρητική μουσική από τους Εν Χορδαίς.

«Χαρά στο νέο που θαρρεί πως έχει χρέος να ξαναδημιουργήσει τον κόσμο, να τον κάνει πιο σύμφωνο με την αρετή και τη δικαιοσύνη, πιο σύμφωνο με την καρδιά του», γράφει ο Καζαντζάκης. Η Βερονίκη Τσουγκράνη, χορογράφος και χορεύτρια, εμπνεύστηκε το χορευτικό δρώμενο που θα παρακολουθήσετε από τον πίνακα «Το παιδί που ανάβει το κερί» και μαζί με τους μαθητές της θα προσπαθήσουν να χαρίσουν το δικό τους φως στον κόσμο.